SSCB’nin Dağılması ve Yeni Dünya Düzeni: Rusya’da çarlık yönetiminin 1917 yılında yıkılmasından sonra yerine kurulan Sovyet yönetimi, birçok ülkeyi egemenlik altına alarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliğini oluşturmuştu. Bu birlik 20. yüzyılın son çeyreğinde dünyada gelişen siyasi değişimler sonucu dağıldı. Soğuk Savaş Döneminde ortaya çıkan iki süper güç devri (ABD-SSCB), SSCB’nin dağılmasıyla sona erdi. ABD, tek süper güç olarak kaldı ve dünya politikasındaki etkinliğini artırdı. 1991 yılında SSCB’yi oluşturan cumhuriyetlerden birçoğu bağımsızlığını ilan etti. Bu cumhuriyetler içerisinde Türk Cumhuriyetleri de yer almaktadır. Türkiye’nin bu cumhuriyetlerle tarihî ve kültürel bağları bulunmaktadır. Bu nedenle Türkiye, Türk Cumhuriyetlerine her türlü desteği vermektedir. Türkiye, gerek bulunduğu coğrafi konum gerekse bölge ülkelerindeki çeşitli topluluklarla olan akrabalık bağı nedeniyle Orta Asya, Kafkaslar ve Balkanlar gibi yakın çevresinde ortaya çıkabilecek karışıklıklardan doğrudan etkilenecektir.
Türkiye, diğer yandan dünya petrol rezervlerinin büyük bölümünü oluşturan Orta Doğu petrolleri ile Orta Asya doğal gazının dış pazarlara ulaşımını sağlayacak bir bölgede yer almaktadır
. Orta Asya ülkelerinden Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan zengin petrol ve doğal gaz rezervlerine sahiptir. Ancak bu ülkelerin denize çıkışı yoktur. Azeri petrolü Bakü-Tişis-Ceyhan boru hattı ile Türkiye üzerinden dünya piyasalarına ulaştırılmaktadır. Rusya ile Türkiye arasında da Mavi Akım Antlaşması imzalanmış ve Karadeniz’in altından geçen bir boru hattı ile Türkiye, Rusya’dan doğal gaz satın almaya başlamıştır. Türkiye, Orta Asya ve yakın çevresindeki ülkelerle iş birliğine büyük önem vermektedir. Yeni kurulan Türk Cumhuriyetleriyle iş birliğini artırmakta, her alanda anlaşmalar imzalanmaktadır. Bu amaçla Türkiye’de Başbakanlığa bağlı Türk İş Birliği ve Kalkınma İdaresi (TİKA) Başkanlığı kurulmuştur. TİKA’nın önderliğinde başlatılan çalışmalar sonucu birçok iş adamımız Orta Asya Soğuk Savaş sonrasında Türkiye için başka bir iş birliği bölgesi de Balkanlar olmuştur.
Bu bölgede Bulgaristan, Romanya ve Arnavutluk gibi ülkelerde demokrasi ve piyasa ekonomisine geçiş süreci başlamıştır. 1990 yılında Yugoslavya’nın dağılması ile bağımsızlıklarını ilan eden Bosna- Hersek ve Makedonya gibi ülkeler, Türkiye ile iş birliği arayışına girmişlerdir. Yüzyıllarca Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde kalan Balkan devletleri ile Türkiye’nin tarihî ve kültürel bağları bulunmaktadır. Bosna Hersek, 15. yüzyılda Osmanlı topraklarına katılmıştır. Burada yer alan Türk eserlerinden birisi de Mostar Köprüsü’dür. Bu köprü, 1992’de Bosna Hersek’te başlayan iç savaş sırasında Hırvatlar tarafından yıkılmıştır. TİKA, UNESCO ve Dünya Bankası’nın desteğiyle Türkiye’nin öncülüğünde yeniden yapılmış ve 2004 yılında hizmete açılmıştır. Mostar Köprüsü, 2005 yılında Dünya Ortak Miras listesinde yerini almıştır.
Avrupa ve Asya’da yaşanan siyasal değişimler, Türkiye’nin siyasal, ekonomik ve askerî ilgi alanlarının daha da çeşitlenmesine yol açmıştır. Bu bölgelerde, iş birliği potansiyeli ve yeteneği, Türkiye’nin uluslararası siyaset ve ekonomideki ağırlığını artırmıştır. Bu etkilere bağlı olarak Türk girişimcileri, piyasa ekonomisine geçen Orta Asya ve Balkan ülkelerine yatırımlar yapmışlardır. Türkiye’nin yakın çevresindeki devletlerle kurduğu siyasi ilişkiler, ekonomik işbirliğinin de kurulmasına yardımcı olmuştur. Türkiye, Karadeniz ve Balkanlarda ekonomik iş birliğini artırmak amacıyla Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütünün kurulmasına öncülük etmiştir. Bu örgüte Türkiye, Bulgaristan, Romanya Arnavutluk, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Moldova, Ukrayna, Yunanistan ve Rusya Federasyonu katılmıştır. Örgütün amacı, üye ülkeler arasında ekonomi, ulaştırma, haberleşme, ticaret, turizm, madencilik vb. alanlarda iş birliği sağlamaktır. Bunların yanı sıra üye ülkeler arasında dostluk ve iyi komşuluk ilişkilerinin geliştirilmesi de hedeflenmektedir.
Kaynak: Açık Öğretim Okulları İçin T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 8 Ders Notu, Hazırlayan Mehmet BAĞCI, ÜNİTE 7, s 229
Bu yazıar da ilginizi çekebilir:
- SSCB Yönetimindeki Türk Topluluklarının Durumu
- SSCB ve Orta Asya'daki Türk Devlet ve Toplulukları
- SSCB’nin Dağılmasının Türkiye'ye Etkileri
- SSCB’nin Dağılmasının Kafkaslara Etkisi
- SSCB’nin Dağılması ve Yeni Dünya Düzeni
- SSCB'nin Dağılmasının Dünyaya Etkileri ve Sonuçları
- SSCB’nin Dağılmasının Doğu Avrupa ve Balkanlara Etkisi
- Okuma Sayısı: Bu yazı 39480 defa okunmuştur.
