İkinci Dünya Savaşı – Nedenleri – Savaşta Türkiye’nin Tutumu: Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra imzalanan barış antlaşmaları, devletler arasında kalıcı barışı sağlayamadı. Bu antlaşmalardan birisi de Almanya ile İtilaf devletleri arasında 28 Haziran 1919 tarihinde imzalanan Versay Antlaşmasıydı. Almanya, bu antlaşma ile egemenliği altındaki toprakları kaybetti. Ekonomik yükümlülükler altına giren Almanya’nın ordusu da silahsızlandırıldı. İçinde bulunduğu durumdan kurtulmak isteyen Almanya, sanayisini yeniden güçlendirmek için ham madde arayışına girdi. Kendisi ile benzer amaçlar besleyen İtalya ve Japonya ile ittifak yaptı. Almanya’nın 1 Eylül 1939 tarihinde Polonya’ya girmesiyle İkinci Dünya Savaşı başladı. İkinci Dünya Savaşı’nda devletler, Mihver ve Müttefik devletler olmak üzere gruplaştılar.
Mihver Devletler: Almanya’nın İkinci Dünya Savaşı’ndaki müttefikleri Japonya ve İtalya ile oluşturduğu birlik.
Müttefik Devletler: İngiltere, SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği), Fransa ve ABD tarafından Mihver Devletlere karşı oluşturulan birlik.
Dünya Savaşı Niçin Başlamıştır?
Atatürk’ün “Yurtta sulh, cihanda sulh” deyişine uygun olarak Türkiye, savaşın dışında kaldı. Ancak M
ihver Devletler arasında yer alan İtalya’nın Arnavutluk’u işgali Türkiye’yi Akdeniz’in güvenliği konusunda kaygılandırdı. Akdeniz’de güvenliği sağlamak amacıyla Türkiye, İngiltere ve Fransa arasında bir yardım paktı imzalandı. Pakta Göre; Türkiye bir Avrupa devleti tarafından saldırıya uğrarsa İngiltere ve Fransa’dan yardım görecekti. Buna karşılık İngiltere ve Fransa’ya karşı Akdeniz’de ortaya çıkacak bir saldırıda da Türkiye, İngiltere ve Fransa’ya yardım edecekti. Savaşın şiddetlendiği sırada Türkiye, bir yandan İngiltere ve Fransa ile olan antlaşmasına uydu, bir yandan da denge siyaseti izleyerek Almanya ile siyasi ilişkilerini sürdürdü.1941 yılında imzalanan Türkiye-Almanya dostluk antlaşması gereğince Almanya, Türk topraklarına saldırmayacaktı. Türkiye de diğer devletler arasında tarafsızlığını koruyacaktı. Türkiye, İkinci Dünya Savaşı suresince barışçı dış politika ve denge siyaseti gereğince tarafsızlığını korumaya çalıştı. Müttefik Devletlerin, savaşa girmesi konusunda ısrarlarına rağmen Türkiye tarafsız tutumunu devam ettirdi.
1943 yılında Adana ve Kahire’deki görüşmelerde Müttefik devletler Türkiye’nin savaşa katılmasını istediler. Ancak Türkiye, Müttefik Devletlere silah ve mühimmat eksiklerinin tamamlandığı takdirde savaşa katılabileceğini bildirdi. Bu talebin Müttefik Devletlerce kısa surede karşılanması mümkün olmadığı için Türkiye savaşa girmedi. Savaşın sonlarına doğru, özellikle İngiltere, Türkiye’nin Almanya ile her türlü ilişkisini kesmesini istemekte idi. Diğer yandan savaşta yenik duruma düşen Almanlar bütün cephelerden geri çekilmeye başladı.Tüm bu olaylar üzerine Türkiye Ağustos 1944’te Almanya ile siyasi ilişkilerini kesti.1945 yılı başlarında Kırım’ın Yalta şehrinde ABD, İngiltere ve SSCB devlet başkanları dünyanın savaş sonrası durumunu görüşmek üzere bir araya geldiler. Yatla Konferansı’nda alınan kararlar gere.ince Türkiye’nin savaştan sonra kurulacak Birleşmiş Milletler (BM)’e katılabilmesi için 1 Mart 1945 tarihinden önce Almanya’ya savaş ilan etmesi gerekiyordu. Bu gelişmeler karşısında Türkiye, izledi.i savaş dışı kalma politikasını terk ederek Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etti (23 Şubat 1945).
Savaşın sonucunun belli olduğu bir dönemdeki bu savaş ilanı, Türkiye’nin fiilen savaşa girmesi anlamı taşımıyordu. Fakat Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı sonunda aldığı savaşa girme kararı, BM’ye kurucu üye olarak katılmasını sağladı. ABD 6 ve 9 Ağustos 1945 tarihlerinde Japonya’ya iki atom bombası attı. Kısa bir süre sonra; Japonya’nın Müttefik Devletlerle barış antlaşması imzalamasıyla savaş sona erdi (2 Eylül 1945).Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’na fiilen katılmamasına rağmen savaşın sosyal ve ekonomik yönden olumsuz etkilerini yaşadı. İstanbul’da ve birçok şehirde İkinci Dünya Savaşı sırasında, hava saldırısı tehlikesine karşı uzun bir süre karartma uygulandı. Belli bölgelerde gece saat 23.00’ten sonra sokağa çıkma yasağı getirildi. Ayrıca İkinci Dünya Savaşı sırasında ülkemizde kamu güvenliğini sağlamak ve insan sağlığını korumak amacıyla bazı tedbirler alındı. Örneğin tifo, kolera gibi salgın hastalıkları önleme çalışmaları yapıldı.Mihver Devletlerin yenilgisiyle sonuçlanan İkinci Dünya Savaşı’nda milyonlarca asker ve sivil hayatını kaybetti. Savaş suçluları yargılanarak cezalandırıldı. Almanya ve Japonya’nın sömürgeci yönetimleri son buldu. İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi, savaş süresince siyasi, ekonomik ve sosyal sıkıntılar çeken ülkemizde yeni bir dönemi başlattı.
Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları Dizisi, 8. sınıflar İçin TC İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Ders Kitabı, 7.Ünite, s.192, 2010
- Okuma Sayısı: Bu yazı 51688 defa okunmuştur.
