Osmanlı Devletinin Paylaşılması Tasarıları

Osmanlı Devletinin Paylaşılması Tasarıları: l.Dünya Savaşında Osmanlı Devleti'ni ilgilendiren bir diğer siyasi olay da topraklarının itilaf devletleri tarafından paylaşılması idi. Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesi, İtilaf devletlerinde bu imparatorluğun yıkılma zamanının geldiği düşüncesini güçlendirdi. Ancak, topraklarının paylaşılması anlaşmazlıklara neden olabileceğinden, önceden bu konuda aralarında bazı anlaşmalar yapmak istediler. Bunun yanında savaşı uyum içinde götürmek, savaştan çekilmeleri (Rusya gibi) önlemek ve bazı devletlerin savaşa girmesini (İtalya gibi) sağlamakta hedefler arasındaydı.Gizli anlaşmaların ilki boğazlarla ilgili idi. 1915 İstanbul Anlaşması ve Boğazların Rus­ya'ya Verilmesi (10 Nisan 1915)

İngiltere ve Fransa'nın üstün deniz ve kara kuvvet­leriyle Çanakkale'ye saldırmaları, devletlerarası bazı gelişmelere yol açtı. Rusya, İngiliz ve Fransızların İs­tanbul'a yerleşerek, buradan çıkmayacaklarından en­dişe etmeye başladı. Bu arada da Yunanistan'ın sa­vaşa girmesi görüşmeleri yapılıyordu. Boğazların bu durumu Rusya'da İngiltere'ye karşı bir güvensizlik doğurdu. Diğer taraftan Almanya ile Rusya arasında gizli olarak görüşmeler yapılıyordu. İngiltere ve Fran­sa, Rusya'yı yanları

nda tutabilmek amacıyla onun bütün isteklerini kabul ederek boğazlar ve çevresi, Trakya'nın bir kısmı ile Maf/nara kıyılarının Ryajya'da kalmasını kabul ettiler.

Londra Anlaşması (26 Nisan 1915)

İtalya ile İngiltere Fransa ve Rusya arasında yapıl­dı. Bu anlaşmayla İtalya'ya Osmanlı topraklarından de pay verildi. Antalya iline yakın yerler İtalya'ya verilecek, On iki ada üzerindeki İtalyan hakimiyeti kabul edilecekti. Ayrıca Trablusgarp'da Osmanlı Devleti'ne ait kalan hak ve ayrıcalıklar İtalya'ya geçecekti.

Sykes-Picot (İngiliz-Fransız Antlaşması (3 Ocak 1916)

Rusya'ya Boğazlar ve çevresinin verilmesi, ayrıca Doğu Anadolu'dan isteklerde bulunması İtalya'ya Güney Anadolu'dan pay ayrılması İngiltere ve Fransa'yı harekete geçirerek Osmanlı İmparatorluğu'nun geri kalan topraklarını aralarında bölüşmek üzere bir ta­kım anlaşmalar yapmaya sevk etti. Buna göre,
• Adana, Antalya bölgesi, Suriye kıyıları ve Lüb­nan Fransa'ya; Musul hariç, Irak İngiltere'ye bırakılıyordu.
• Suriye'nin diğer bölgeleri, Musul ve Ürdün'ü kapsayan bir Arap krallığı kurulacak, ancak bu Fran­sız ve İngiliz koruyuculuğu altında bulunacaktı.

Petrograd Sözleşmesi (Mart 1916)

İngiltere ve Fransa'nın yapmış olduğu ikili antlaş­manın Rusya tarafından kabul edilmesi şartıyla Mart 1916'da Rusya'yla Petrograt protokolü yapıldı. Buna göre:Boğazlar bölgesine ek olarak Trabzon'a kadar Do­ğu Karadeniz kıyıları ile Erzurum, Van ve Bitlis Rus­ya'ya bırakılacaktır.

Saint-Jean de Maurienne Antlaşması (19 Nisan 1917)

İngiltere, Fransa, Rusya arasında yapılan bu gizli anlaşmalar, İtalya tarafından öğrenilince Roma'da tepki meydana geldi. İtalya, bu devletlere bir nota ve­rerek bazı isteklerde bulundu. İngiltere ve Fransa İtalya'nın isteklerini de dikkate alarak bir anlaşma yaptılar.
Buna göre: Mersin dışında, Antalya, Konya, Aydın ve İzmir'i alıyordu. İngiltere ve Fransa İzmir'de birer serbest liman kurabilecekti. İtalya'nın da Mersin, İs­kenderun, Hayfa ve Akka da serbest limanları ola­caktı.
Ancak bu anlaşma, görüşmelere katılmamış olan Rusya'nın onayını aldıktan sonra kesinleşecekti. Fa­kat bu sıralarda Rusya'daki iç gelişmeler, bu onayın gerçekleşmemesine neden oldu. Bu da, İngiltere ve Fransa tarafından antlaşmanın yürürlüğe konmama­sının bahanesi oldu ve İtalya ile bu iki devlet arasın­da anlaşmazlıklara yol açtı.

Yorum

Yukarıdaki beş anlaşmaya bakılırsa Osmanlı Devleti topraklarının tamamına yakını, savaşın içerisinde İngiltere, Fransa, İtalya ve Rusya arasında paylaşılmış oluyordu. Ancak Rusya'nın savaştan çekilmesi ve gizli anlaşmaları açıklaması, savaş sırasında meydana gelen diğer gelişmeler, bu antlaşma­larda bazı değişikliklere yol açtı. Bu da savaş sonrasında devletlerarası çeşitli anlaşmazlıklara ve yeni gelişmelere neden oldu.

- Okuma Sayısı: Bu yazı 23328 defa okunmuştur.