Ermeni Sorunu ve Ermenistan ile Savaş: 1920 yılı başlarında, Sevr Anlaşmasına göre kendilerine verilen ve Van, Erzurum, Bitlis ve Trabzon’u da içine alan geniş bölgeyi ele geçirmek isteyen Ermeniler, arkalarına aldıkları Batı desteği ile, işgalleri altında bulunan bölgede Müslüman ve Türk varlığını sona erdirmek maksadıyla baskılarını daha artırdı ve katliamlara
başladı. Bu katliamlar üzerine 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, 22 Mart 1920’de Erivan Cumhuriyeti’ne ihtarda bulunarak, Ermenilerin katliamlara son vermelerini ve zarara uğrayan Müslümanların zararlarının tazmin edilmesini istedi.Ayrıca Mustafa Kemal Paşa da Ermeni mezalimini İtilaf devletleri nezdinde protesto etmişti5. Buna karşılık Ermeniler, 1920 yılının Mayıs ayında Türk sınır köylerinde saldırılarını artırdılar. Bunun üzerine 15 Haziran 1920’de yeni kurulan Doğu Cephesi komutanlığına getirilen Kazım Karabekir Paşa, hazırlıklarını tamamladı ve Ermeni saldırılarını püskürtmek için harekete geçmek üzere BMM’nden izin istedi. Aynı tarihlerden devam eden Yunan saldırılarını dikkate alan Meclis, bir süre beklemeyi uygun buldu. 22 Haziran 1920’de başlayan Yunan saldırıları savuşturulduktan sonra Meclis, gerekli onayı verdi6.
Doğu
Cephesi Komutanlığına getirilen Kazım Karabekir Paşa’nın, doğu bölgelerinde ilan ettiği kısmî seferberlik ve yaptığı hazırlıklardan sonra, Ermeniler, 24 Eylül 1920’de Türk birliklerine karşı taarruza geçtiler. Buna karşılık 28 Eylül’de harekete geçen Türk ordusu, 29 Eylül’de Sarıkamış’ı ve 30 Eylül’de de Merdenek’i aldı. Fakat bazı sebepler yüzünden bir ay Sarıkamış-Lâloğlu hattında kaldı. 28 Ekim’de tekrar harekete geçen ordumuz, Ermeni kuvvetlerini dağıttı ve fazla zorlanmadan 30 Ekim’de Kars’ı aldı7.
1 Kasım 1920’de TBMM hükümeti Ermelilere barış teklif etti. Fakat onlar, şimdiye kadar kedilerini korumuş olan emperyalist devletlere müracaat edip yardım umduklarından, Türk teklifini dikkate almadılar. Ancak bu tarihlerde büyük devletler, planlarının bir hayal olduğunu anlamışlar ve bunun gerçekleşmesinin mümkün olmadığını kabul ettiklerinden, Ermenilere olan desteklerini azaltmışlardı. Bunun üzerine Türk askerî harekâtı devam etti. 6 Kasım 1920’de kuvvetlerimiz Gümrü önlerine kadar ilerledi. Rusya’dan ve Amerika’dan yardım alamayacaklarını anlayan Ermeniler, mütareke isteğinde bulundular. Ancak Ermenilerin, Türk hükümetinin mütareke şartlarını kabul etmemesi üzerine savaş bir süre daha devam etti. Neticede Ermeniler, savaş güçlerinin tükenmesi üzerine mütareke şartlarını kabul ettiler(18 Kasım 1920). Mütarekeyi müteakip hemen barış görüşmeleri başlatıldı. Müzakereler 2 Aralık’ta sona erdi ve 2/3 Aralık 1920’de Gümrü Anlaşması imzalandı8.
Bundan sonra Ermenistan Sovyetler Birliği tarafından işgal edildi. Türkiye de yeni komşusu Sovyetler Birliği ile 16 Mart 1921 tarihinde yeni bir anlaşma yaptı. Bu anlaşma esas alınarak 13 Ekim 1921’de Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti ile yeni bir anlaşma yapıldı ve bugünkü sınırlar tespit edildi.
Kaynak: www.ataturkinkilaplari.com – En Kapsamlı Atatürk Sitesi tarafından muhtelif TC İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Konulu Ders Kitapları ve Çeşitli Tarih İçerikli Konu Anlatımlı YGS ve LYS Hazırlık Kitaplarından derlenerek oluşturulmuştur.
- Geçmişten
Günümüze Ermeni Sorunu Özeti
- Ermeni Sorunu ve
Ermenistan ile Savaş
- Ermeni Meselesi
Kısaca – Maddeler Halinde
- Okuma Sayısı: Bu yazı 14216 defa okunmuştur.
