Türk İnkılabı ve Gelişim Safhaları: SİYASAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
•Saltanatın kaldırılması ( 1 Kasım 1922)
•Ankara’nın başkent olması (13 Ekim)
•Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923)
•Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)
•Siyasi Partiler kuruldu.
a) Cumhuriyet Halk Fırkası:Cumhuriyet döneminin kurulan ilk siyasi partisidir. Atatürk tarafından 9 Eylül 1923’ de kuruldu.
b) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası: İlk muhalefet partisidir. Kazım Karabekir ve arkadaşları tarafından 17 Kasım 1924’te .kuruldu. Bu partinin Şeyh Sait isyanı ile bağlantısı olduğu düşünülerek 3 Haziran 1925’de kapatıldı.
c) Serbest Cumhuriyet Fırkası:Fethi Okyar tarafından 12 Ağustos 1930’da kurulmuştur. Laiklik ve Cumhuriyet karşıtlarının bu partide toplanmaya başlamasıyla kurucusu tarafından 17 Kasım 1930’da kapatıldı.
HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
•20 Ocak 1921’de ilk anayasa Teşkilat-ı Esasiye ilan edildi.
•Cumhuriyetin ilanından sonra 1924 anayasası ilan edildi.
•17 Şubat 1926’da Medeni Kanun ilan edildi. İsviçre’den alındı.
a) Birden fazla kadınla evlenme yasaklandı.
b) Mirasta ve boşanmada kadın erkek eşitliği geldi.
•8 Mayıs 1928’de Borçlar Kanunu
İsviçre’den
•10 Mayıs 1928’de Ticaret Kanunu—Almanya’dan
•1Temmuz 1928’de Ceza Kanunu – İtalya’dan alınarak ilan edildi.
EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
•3 Mart 1924’te Tevhid-i Tedrisat Kanunu ilan edildi. Eğitim öğretim laikleştirildi. Bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlandı. Medrese ve okul ikiliğine son verildi
•1Kasım 1928’de Latin alfabesi kabul edildi.
•15 Nisan 1931’de Türk Tarih Kurumu kuruldu.
•12 Temmuz 1932’de Türk Dil Kurumu kuruldu.
•1924’te Topkapı Sarayı müze haline getirildi. Aynı yıl Etnografya Müzesi ve Güzel Sanatlar Akademisi açıldı.
•1933’te İstanbul Üniversitesi ve Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi açıldı.
NOT: Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’nun kurulması Atatürk’ün Milliyetçilik ilkesiyle doğrudan ilgilidir.
TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
•25 Kasım 1925’de “Şapka Kanunu “ çıkarıldı.
•30 Kasım 1925’de tekke , zaviye ve türbeler çıkarılan bir kanunla kapatıldı.
•1934 çıkarılan bir kanunla din görevlilerinin dini elbiselerle ibadet yerleri dışında dolaşmaları yasaklandı. En yetkili kişi hariç (Diyanet İşleri Başkanı “”gibi)
•1925 Yılında Hicri ve Rumi takvimler kaldırılarak Miladi takvim kabul edildi.1 Ocak 1926’dan itibaren uygulamaya geçildi.
•1931 Yılında bir kanunla Okka ,arşın vb. yöresel ölçü birimleri yerine Kilo, metre ve litre gibi ölçü birimleri kabul edildi.
•1935 Yılında hafta sonu tatili Cuma’dan Pazar gününe alındı.
•24 Haziran 1934’te Soyadı Kanunu kabul edildi.
•Türk Kadınına Siyasi Haklar Verildi.
a) 30 Nisan 1930’da belediye seçimlerinde seçmen olma hakkı,
b) 26 Ekim 1933’te muhtar seçme ve köy ihtiyar heyetine seçilme hakkı,
c) 5 Aralık 1934’te milletvekili seçilme ve seçme hakkı verildi.
NOT: Bir çok Avrupa ülkesinde Türk kadınından yıllar sonra milletvekili seçilme hakkı verilmiştir. Türkiye’de 1935 Yılındaki yapılan seçimlerde meclise 18 kadın milletvekili girmeyi başarmıştır.
MİLLİ EKONOMİ ALANINDA YENİLİKLER
•17 Şubat 1923 ‘de “İzmir İktisat Kongresi” toplandı .Milli ekonominin hedefleri belirlendi. Yatırım
yapacak şirketlere kolaylık sağlanacağı, milli bankanın kurulacağı, demiryolu yapımına önem verileceği,yerli malı kullanımı teşvik edileceği belirtilmiştir. Ayrıca kongrede “Misak-ı İktisadi” (Ekonomi Andı) ilan edildi. Buna göre ekonomik kararlar uygulanırken ekonomik bağımsızlığın titizlikle korunması kararlaştırıldı.
•Özel teşebbüsün yetersiz olmasından dolayı 1930’dan itibaren “Devletçi” bir ekonomi politikası uygulanmaya başlanmıştır.
•1933 yılında “İlk Beş Yıllık Kalkınma Planı” hazırlandı ve başarıyla uygulandı.
TARIM ALANINDA GELİŞMELER
•Köylünün durumunu düzeltmek için Aşar (Öşür) vergisi 1925’te kaldırıldı.
•Ziraat Bankasının verdiği kredi artırıldı.
•Çiftçinin tarımda makine , iyi tohum , gübre ve ilaç kullanımı teşvik edildi.
•Çiftçiye damızlık hayvan, tohum, fidan , borç para verildi.
•1929’da “Tarım Kredi Kooperatifleri” kuruldu.
SANAYİ ALANINDA GELİŞMELER
•1925’te “Sanayi ve Maadin Bankası” kuruldu. (Yıpranmış Osmanlı tesislerini tamir etmek için.)
•1927’de “Teşvik-i Sanayi Kanunu” çıkarıldı.(Halk sanayiye teşvik edildi, ancak halkın gücü olmadığından “Devletçilik” politikası izlendi.)
•1933’te “İlk Beş Yıllık Sanayi Planı” hazırlandı.
•1933’te Sümerbank kuruldu.
•1938 ‘de “İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı” hazırlandı .Ancak 1939’da II. Dünya Savaşı’nın çıkması bu planın uygulanmasına engel olmuştur.
•Ülkedeki madenleri aramak için 1935’te Maden Tetkik Arama Enstitüsü (M.T.A) kuruldu. Madenleri işlemek içinde Etibank kuruldu.
•1939’da Türkiye’nin ilk demir çelik fabrikası olan Karabük Demir-Çelik Fabrikası kuruldu.
TİCARET ALANINDA GELİŞMELER
•1924’te İş Bankası kuruldu.( İş sahiplerine kredi vermek amacıyla kuruldu)
•1 Temmuz 1926 ‘da “Kabotaj Kanunu” çıkarıldı. Böylece Türk karasularında yolcu ve yük taşıma hakkı yalnızca Türk gemilerine verildi. Ayrıca Denizbank’ın kurulmasıyla denizcilik faaliyetleri artmıştır.
BAYINDIRLIK ALANINDA GELİŞMELER
•Demiryolları yabancı şirketlerin elinden alınarak devletleştirildi. Yeni demiryolları yapıldı. Cumhuriyetin ilanından 1938 yılına kadar 3360 km demiryolu yapılmıştır.
•Osmanlı Devleti’nden 18335 km kalan karayolu 1948 yılında 45000 km’ ye çıkmıştır.
•Denizcilik alanında Kabotaj Kanunu çıkarılmış ve yeni liman ve iskeleler yapılmıştır.
•Pek çok yeni şehir ve kasaba inşa edilerek modern bir görünüm almıştır.
- Okuma Sayısı: Bu yazı 36345 defa okunmuştur.
