Lozan Konferansı’na Katılan Devletler ve Türk Delegeleri: Konferans için Lozan Kentinin Belirlenmesi Süreci: Kurtuluş Savaşı büyük bir zaferle kazanıldıktan sonra, sıra yeni Türk Devleti’ni bütün dünyaya resmen kabul ettirmeye gelmişti. İtilaf Devletleri Kurtuluş Savaşını yapan taraflar arasında savaşı sona erdirecek bir barış antlaşmasının imzalanabilmesi için 28 Ekim 1922’de Lozan’da Barış Konferansı’nın toplanmasını kararlaştırdılar. 13 Kasım 1922’de Lozan’da yapılacak olan konferansa Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetini davet ettiler. Türk Hükümeti Lozan ile Türkiye arasında haberleşmenin çok zor olacağını ileri sürerek konferansın İzmir’de yapılmasını istedi. Bu isteğinin nedeni, konferansın gidişatını daha yakından izlemek savaşla kazanılan zaferin masa başında kaybedilmesine neden olacak girişimlere izin vermemekti. Ancak devletlerarası geleneklere göre konferansın tarafsız bir ülkede yapılması gerekiyordu. Bu nedenle, İtilaf Devletleri’nin konferansın İsviçre’nin Lausanne (Lozan) kentinde toplanması isteğini kabul ettik.
Lozan Konferansı’na Katılacak Türk Delegasyonunun Seçimi: Bu arada Türkiye Büyük Millet Meclisini Lozan Barış görÃ
¼ÅŸmelerinde temsil edecek heyetin kimlerden oluÅŸacağı ve bu heyetin baÅŸkanının kim olacağı sorunuyla karşı karşıya kalınmıştır. Türk barış heyeti baÅŸ temsilciliÄŸi için Rauf Bey (Orbay) baÅŸta olmak üzere bazı isimler gündeme gelmiÅŸtir. Ancak, Rauf Bey Mondros AteÅŸkes AnlaÅŸması’nı imzalayan bir kiÅŸi idi. Bu durum onun siyasi kiÅŸiliÄŸine ve geçmiÅŸine gölge düşürmüştü. Bu kadar önemli bir iÅŸe, geçmiÅŸte hata yapmış bir kiÅŸi gönderilemezdi. Fakat Rauf Bey için Lozan’a heyet baÅŸkanı olarak gitmek çok önemliydi. Rauf Bey barış konferansına katılarak hem geçmiÅŸe yönelik hatalarından dolayı karşılaÅŸtığı eleÅŸtirilerden kurtulacak hem de Batılılarla hesaplaÅŸma imkânı bulacaktı. Bunlara raÄŸmen, Mustafa Kemal PaÅŸa’nın kafasında çok farklı bir kiÅŸi bulunmaktaydı. Bu kiÅŸi Ä°smet PaÅŸa idi. Çünkü Ä°smet PaÅŸa Mudanya AteÅŸkes görüşmelerinde büyük baÅŸarı saÄŸlamış ve Mustafa Kemal’in her konuda güvenini kazanmış bir kiÅŸiydi. Ayrıca Ä°smet PaÅŸa Osmanlı diplomasi geleneÄŸinden gelmeyen yeni tip bir devlet adamıydı.
İşte bu sebeplerden dolayı Mustafa Kemal, İsmet Paşa’yı Lozan Barış görüşmelerine baş temsilci olarak göndermeye karar verdi. Ancak bunun gerçekleşebilmesi için İsmet Paşa’nın Bakanlar Kurulunda yer alması gerekiyordu. Bundan dolayı İsmet Paşa, Dış İşleri Bakanlığına getirildi. Böylece İsmet Paşa’nın Lozan’a baş temsilci olarak gönderilmesi sağlanmış oldu. Türkiye Büyük Millet Meclisi, İsmet Paşa başkanlığında Trabzon Milletvekili Hasan Bey (Saka) ile Sinop Milletvekili Dr. Rıza Nur Bey’den oluşan bir delegeler kurulu seçti. Bu kurul, Lozan’da kendisine yardım etmek üzere uzmanlardan meydana gelen bir heyet oluşturdu.
Heyetin kesinleşmesinden sonra Lozan’da ele alınması gereken konular üzerinde çalışmalara başlanmıştır. Türk Hükümeti tarafından Lozan’a gidecek heyete görüşmeler sırasında izleyecekleri yöntem konusunda talimatlar verilmiştir. Buna göre, temel ilke olarak Misakımillî esas alınacak, iki konuda kesinlikle taviz verilmeyecek, anlaşmaya varılmazsa görüşmeler kesilecek, barışın imzasından vazgeçilecekti. Bu iki konu şunlardı: Yeni Türk yurdunun bir bölümünde Ermeni Devleti asla kabul edilmeyecek, kapitülasyonlar kesinlikle kaldırılacaktı.
Lozan Konferansı’na Katılan Devletler: Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti barış heyeti 5 Kasım 1922’de Ankara’dan ayrılmış, 11 Kasım’da Lozan’a varmıştır. Barış konferansı 13 Kasım 1922’de başlaması gerekirken, İngiltere’deki sorunlar ve müttefikler arasındaki görüş ayrılıklarının giderilememesi nedeniyle 20 Kasım 1922’de başlamıştır. Konferansa; Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya Devletleri katıldı. Boğazlarla ilgili konuların görüşülmesinde Sovyet Rusya ve Bulgaristan katılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri ise gözlemci sıfatıyla konferansta bulunmuştu. Ayrıca Bulgaristan Trakya sınırı konusundaki görüşmelere de katılacaktı.
Kaynak: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Okulları (Açık Öğretim Lisesi- Meslekî Açık Öğretim Lisesi) İçin Hazırlanan 11. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 1 Ders Notları, Alim ÖZTÜRK, s 177, 2007
- Okuma Sayısı: Bu yazı 145126 defa okunmuştur.
