İtilaf Devletleri’nin Barış Teklifleri: Sakarya Savaşı’nın kazanılması Kars ve Ankara Antlaşması’nın yapılmasına neden olmuştur. Bu antlaşmalarla Doğu ve Güney Cephelerinde savaş durumu son bulmuş, taraflar birbirlerini resmen tanımışlardı. Ayrıca İtalyanlar işgal bölgelerini boşaltmışlardı. Böylece İngilizlerin ve Yunanlıların işbirliği yaptığı dostları ayrılmış olduğundan bu iki devlet bazı diplomatik girişimlerin gerekli olduğunu gördüler. Sakarya Zaferi, İtilaf Devletleri’nin Yunanlılara olan güvenini yıkmıştı. Yunan ordusunun daha fazla varlık gösteremeyeceğini anlayan İtilaf Devletleri, bu ordunun silah gücüyle yapamadığını barış yolunu deneyerek elde etmenin yollarını aramaya başladılar.
İtilaf Devletleri Sevr Antlaşması’nın kendilerine sağladığı hakları silaha başvurmadan korumayı düşünüyorlardı. Bu amaçla İngilizler, Fransız ve İtalyan hükûmetleri ile diğer dostlarını yanlarına alarak, Türk-Yunan savaşını sona erdirmek istediklerini Türk Hükûmeti’ne başvurarak bildirdiler. Bunun için Türk ve Yunan Devletlerine ateşkes önerisinde bulundular.(22 Mart 1922)Buna göre:
Türk ve Yunan Devletlerine Yapılan Ateşkes Önerisi Şartları
- İki t
araf arasında 10 km genişliğinde askersiz boş bir alan bırakılacak ve iki taraf kuvvetlerini arttırmayacak.
- Her iki tarafın kuvvetleri, İtilaf Devletleri askeri komisyonlarının denetimi altında bulunacak.
- Taraflar arasında savaş ve düşmanlık üç ay içinde durdurulacak ve barış şartları belirleninceye kadar ateşkes uzatılabilecek. İtilaf Devletleri’nin bu öneriyi yapmalarının sebebi, Türk Devleti’ni oyalamak, ordusunu hareketsiz bırakmak, taarruz hazırlıklarını durdurmak, Türk Hükûmeti’ni gevşetmekti. Çünkü Sakarya Savaşı’ndan sonra Türk tarafı kesin bir sonuç elde etmek için taarruz hazırlıklarını yapmaktaydı. Bu sebeple Yunanlılar bu teklifi hemen kabul ettiler.
Türk Devleti ise prensip olarak ateşkes önerisini kabul ettiklerini, ancak bağımsızlık anlayışına aykırı olan Türk ordusunun İtilaf Devletleri tarafından denetimi konusundaki öneriyi kabul etmeyeceklerini bildirdi. Bunun dışında ateşkesin imzalanmasından sonra işgal güçlerinin yurdu terk etmelerini istedi. Bu şartlar yerine getirilirse barış görüşmelerinin yapılabileceğini açıkladı. Türk Hükûmeti ateşkes önerisine cevap hazırlarken İtilaf Devletleri tarafından 26 Mart tarihli barış önerisi geldi.
Buna göre;
Türk Devletlerine Yapılan Ateşkes Önerisi Şartları
- İzmir, Trakya Tekirdağ Türkiye’ye verilecek, Edirne, Kırklareli, Babaeski Yunanistan’a kalacak.
- Doğuda bir Ermeni Devleti kurulacak.
- Türkiye’de zorunlu askerlik kalkacak, fakat ordu mevcudu 55 binden 85 bine çıkarılacak.
- Adli ve ekonomik kapitülasyonlarda Türkiye’nin lehine değişiklikler yapılacak.
- Barıştan sonra İstanbul İtilaf Devletleri tarafından boşaltılacak.
Görüldüğü gibi teklif edilen bu öneriler, Sevr Antlaşması’nın biraz değiştirilmiş şeklinden başka bir şey değildi. (Sevr Barış Antlaşması'nı ve Önemli Maddelerini anımsamak için tıklayınız.) Buna rağmen Türk Hükûmeti barıştan yana olduğunu gösterme için, bağımsızlığa aykırı olan hususlar dışında görüşmelere hazır olduklarını belirtti. Ancak bu da İtilaf Devletleri tarafından kabul edilmedi. Böylece İtilaf Devletleri’nin asıl niyetlerinin ne olduğu ortay çıkmış oldu. Bu durumda yapılacak tek şeyin işgallere karşı savaşı sürdürerek kesin zaferi kazanmak ve bu yolla tam bağımsızlığı elde etmek olduğu anlaşıldı.
Kaynak: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Okulları (Açık Öğretim Lisesi- Meslekî Açık Öğretim Lisesi) İçin Hazırlanan 11. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 1 Ders Notları, Alim ÖZTÜRK, s 163, 2007
- Okuma Sayısı: Bu yazı 36103 defa okunmuştur.
