Wilson Prensipleri ve Önemli Maddeleri

Wilson Prensipleri ve Önemli Maddeleri: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson, henüz I. Dünya Savaşı sona ermeden, savaşın bir an önce bitmesini sağlamak için 14 maddelik bir bildiri yayınladı (8 Ocak 1918). Bildiride savaşın sonunda yapılacak antlaşmaların temel ilkelerini açıklamış, dünyanın yeni düzeninin adil ve haklı barış üzerine kurulması gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca dünya barışını korumak amacıyla Milletler Cemiyetinin kurulmasına da yer vermiştir.

Wilson’un 14 ilkesinin önemli maddelerini şöyle sıralayabiliriz:

- Bütün barış antlaşmaları açık olacak, bu antlaşmalardan başka milletlerarası gizli antlaşmalar yapılmayacak.
- Savaş sonunda, yenenler, yenilenlerden toprak almayacaklar.
- Yenilenler savaş tazminatı ve cezai tazminat ödemeyecekler.
- Devletler arasındaki anlaşmazlıkları barış yolu ile çözümleyecek milletlerarası bir teşkilat kurulacak. İtilaf Devletleri Amerika Birleşik Devletleri’ni kendi yanlarında savaşa sokabilmek için Wilson İlkeleri’ni benimsediklerini ve savaş sonunda kurulacak yeni dünya düzenini bu ilkelere göre kurmayı kabul ettiler. İtilaf Devletleri bu ilkeleri benimsemelerine rağmen, savaş sonunda ilkelere aykırı davranarak devletlerin bağımsızlığın

a ve toprak bütünlüğüne saygılı olmadılar. Türklerin çoğunlukta olduğu Osmanlı topraklarını işgal ettiler. Wilson İlkeleri’nden Osmanlı Devleti’ni ilgilendiren bir madde bulunmaktadır. Buna göre:
- Osmanlı Devleti’nin Türk nüfusunun yoğun olduğu bölgelerinde Türklere kesin egemenlik hakkı tanınmalıdır. Türk egemenliği altında bulunan diğer milletlere de kendi kendini yönetme hakkı verilmelidir. - Boğazların güvenliği sağlandığı takdirde bütün devletlerin ticaret gemilerine açık olmalıdır. Sevr ve Lozan Antlaşmalarında boğazların statüsü bu ilkeye göre belirlenmiştir. Yine Anadolu toprakları üzerinde bir Ermeni Devleti kurulmasının gündeme getirilmesi bu ilkeden kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu maddeye göre Osmanlı toprakları milliyet prensibine göre parçalanmak istenmiştir. Bundan cesaret alan bazı azınlıklar bağımsız devlet kurmak amacıyla faaliyetlere başlamışlardır. Bunun yanında Türk Kurtuluş Savaşı’nın başlaması ve Misakımillî kararlarının hazırlanmasında da bu ilke etkili olmuştur.

Kaynak: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Okulları (Açık Öğretim Lisesi- Meslekî Açık Öğretim Lisesi) İçin Hazırlanan 11. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 1 Ders Notları, Alim ÖZTÜRK, s 37, 2007

- Okuma Sayısı: Bu yazı 58189 defa okunmuştur.