Gizli Antlaşmalar - Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları: İtilaf Devletleri I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşmak için kendi aralarında ve harita üzerinde çeşitli planlar ve gizli antlaşmalar yapmışlardır. Bu antlaşmaların neler olduğunu şimdi sırasıyla inceleyelim:
- İstanbul Antlaşması; İngiltere ve Fransa’nın Çanakkale’ye saldırmaları, Rusya’yı telaşlandırdı. Ruslar bu devletleri sıkıştırarak, Boğazlar ve İstanbul ile ilgili isteklerde bulundu. 10 Nisan 1915 tarihinde yapılan görüşmeler sonunda İngiltere ve Fransa, İstanbul ve Boğazları Ruslara vermeyi kabul ettiler. Buna karşılık Rusya da bu iki devletin Osmanlı Devleti’nin diğer bölgeleri ile Anadolu ve Orta Doğu üzerindeki haklarını tanımayı kabul etti.
- Londra Antlaşması; İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında 26 Nisan 1915 tarihinde imzalanmıştır. Bu antlaşma ile On İki Ada, Antalya ve çevresi İtalya’ya bırakıldı. Ayrıca İtalya Trablusgarp ve Bingazi üzerinde bazı haklar da elde edecekti. İtalya bu antlaşma ile İtilaf Devletleri’nin yanında I. Dünya Savaşı’na katılmayı kabul etmiştir.
- Sykes – Picot ( Seyko Pik
o) Antlaşması; 1- 6 Mayıs 1916 tarihinde imzalanan bu antlaşma ile İngiltere ve Fransa kendi aralarında Osmanlı topraklarını bölüştüler. Buna göre; Kayseri, Harput (Elazığ), Kilikya (Çukurova), Suriye ve Musul Fransa’ya bırakılacaktır. Seyko Piko Antlaşması imzalanırken İngiliz Valisi H. Mac Mahon (Mak Mahon), Hicaz Emiri Hüseyin ile Osmanlı Devleti’ne karşı isyan ettikleri takdirde Arap bağımsızlığının sağlanacağına dair bir antlaşma imzaladı. İngiltere’ye ise Hayfa ve Akka limanları, Irak ve Yemen ile Fransız bölgesinin güneyinde kalan yerler bırakılmıştır.
- Petrograd Protokolü; Mart 1916 tarihinde İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalandı. Sykes – Picot (Seyko Piko) Anlaşması’ndan sonra İngiltere ve Fransa, Rusya ile Petrograd Protokolü’nü imzalayarak anlaşma sağlamışlardır. Buna göre ; Boğazlar bölgesi, doğuda Trabzon’un batısında belirlenecek bir noktaya kadar giden bölge ile Van ve Bitlis’in güneyine doğru, Muş Siirt, Fırat, Cizre ve İmadiye’ye kadar uzanan yerler Ruslara verilecektir. Rusya’da buna karşılık Seyko Piko Antlaşması ile İngiltere ve Fransa’nın belirlediği Orta Doğu paylaşımını kabul ediyordu.
- Saint Jean de Maurienne (Sen jon dö Moren) Anlaşması; Sykes-Picot ve Petrograd Anlaşması ile İngiltere, Fransa ve Rusya’nın aralarında yapmış oldukları paylaşımlar, İtalya’nın tepkilerine sebep olmuştur. Bunun üzerine İngiltere ve Fransa, İtalya’nın isteklerini dikkate alarak aralarında Saint Jean de Maurienne Anlaşması’nı yaptılar (19 Nisan 1917). Buna göre ; Antalya, Konya, Aydın ve İzmir İtalya’ya verildi. Bu antlaşmayı Rusya, ülkesinde çıkan ihtilal sebebi ile imzalayamadı. Daha sonra Rusya, yapılan gizli antlaşmaları tanımadığını açıklamıştır. İtalya bu antlaşma ile elde ettiği yerlerin bir kısmını Paris Konferansı’nda İngiliz – Yunan işbirliği sonucunda Yunanlılara kaptırmıştır.
Kaynak: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Okulları (Açık Öğretim Lisesi- Meslekî Açık Öğretim Lisesi) İçin Hazırlanan 11. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 1 Ders Notları, Alim ÖZTÜRK, s 36, 2007
- Okuma Sayısı: Bu yazı 248945 defa okunmuştur.
